Omenom.nl

Arts-microbioloog Van Hees gepromoveerd op antibioticagebruik en -resistentie
“Met zorgvuldig beleid kan het gebruik fors omlaag”
De keuze van Van Hees, die op 12 oktober promoveerde aan de Universiteit van Utrecht, voor antibiotica­resistentie lag voor haar als arts­microbioloog voor de hand. “Dit wordt een probleem, waar we niet omheen kunnen. Niet voor niets heeft de World Health Organisation antibiotica­ resistentie als een van de grootste bedreigingen voor de menselijke gezondheid bestempeld. Steeds meer mensen worden zich ervan bewust: als wij nu niet iets doen, gaan wij het echt verliezen. Gewoon van de bacteriën! Je kunt wel nieuwe antibiotica ontwikkelen, maar die zijn er niet zo maar.” Het probleem – en daardoor nu nog een kans – is de grote flexibiliteit waarmee bacteriën zich aanpassen aan hun omgeving. Zodra er ciprofloxacine­ druk (druk van antibiotica) op de bacterie wordt uitgeoefend, verzint hij ‘trucjes’ om resistent tegen dat middel te worden. De bacterie bouwt als het ware een bescherming in zijn celwand, waardoor hij die antibiotica uit zijn cel kan pompen. “En iedere keer als hij deelt – dat gebeurt vaak en heel snel –, neemt hij die ingewikkelde constructie in zijn celwand mee”, zet Van Hees uiteen.
“Vaak zijn dit soort onderzoeken binnen een grote populatiegroep gedaan. Nieuw in mijn onderzoek is dat wij binnen een individuele patiënt hebben gekeken wat er gebeurt als je cipro­druk geeft en wat als je het weghaalt. Vier maanden later zag je dan precies diezelfde bacterie, die dus eerder onder de cipro­druk resistent was geworden, nu weer als de ‘oude’ bacterie zonder mutaties. Hij was gewoon Met haar promotieonderzoek Ciprofloxacine Tijdens haar opleiding in het St. Antoniusziekenhuis – gebruik en resistentie in de bevolking, het in Nieuwegein toonden haar opleiders Van Hees al verpleeghuis en het ziekenhuis haakt arts- hoe zowel het gebruik als de resistentie van cipro microbioloog Babette van Hees direct in op enorm aan het toenemen waren. De vraag rees meteen in hoeverre het gebruik wel terecht was. de actualiteit. “Het onderzoek benadrukt “Dat leidde tot mijn interventie­onderzoek, waarmee nogmaals dat antibioticagebruik leidt tot wij het gebruik zelfs met 70% konden verminderen. resistentie. The more you use it, the sooner Dat is gigantisch. We zagen zelfs dat in ongeveer 25% van de gevallen het geven van antibiotica you loose it. Maar dit onderzoek laat ook zien dat op het moment dat je zorgvuldig beleid maakt, interventies pleegt én mensen bewust bijvoorbeeld aan dat het gebruik van cipro als profylaxe bij urinekatheterverwijdering niet nodig is. maakt van dit principe, je er ook zeker nog “Wij gebruikten dat heel veel, maar evidence­based iets aan kunt doen. Dat moet ook gebeuren. was het niet. Het onderzoek toonde zelfs aan dat in verpleeghuizen hebben we namelijk al best het helemaal niet uitmaakt of je in zo’n geval een placebo of cipro gebruikt. Dan stoppen wij toch met 6 • wetenschap@gelre • 3 2011
Arts-microbioloog Van Hees gepromoveerd op antibioticagebruik en -resistentie “Met zorgvuldig beleid kan het gebruik fors omlaag”
Ook bij hematologie­patiënten zet het onderzoek In vergelijking tot een bacterie zijn wij een genetisch van Van Hees vraagtekens bij het gebruik van cipro. “Dit wordt vaak gebruikt als extra bescherming Uit het interventie­onderzoek van Van Hees bleek tegen infecties, omdat chemo­patiënten weinig tot zelfs dat een drie­ tot viervoudige reductie van het geen weerstand hebben. De discussie bestaat al cipro­gebruik mogelijk is in ziekenhuizen. “Puur heel lang, overal in de wereld. Ik ben gaan kijken door beter vooronderzoek. Eigenlijk zouden wij op individueel niveau. Wat gebeurt er als je cipro veel meer naar kweekgericht handelen moeten. geeft? De studie toont duidelijk aan dat je resistentie Ciprofloxacine gebruik hoeft daarmee zeker niet veroorzaakt. Tegelijkertijd zijn er geen studies geheel te verdwijnen uit de eerstelijnszorg. Het die een echt duidelijk verschil in morbiditeit en is een prachtig middel, maar we moeten met mortaliteit aantonen door cipro! Toch blijft dit lastig. elkaar afspreken: wat is eerste en wat is tweede De angst van de dokter is zo begrijpelijk; je wilt keus. Misschien kunnen we dan zo ver gaan dat koste wat het kost voorkomen dat de patiënt die je de tweede keuze antibiotica alleen in de tweede aan het behandelen bent voor een kanker, ernstig lijn worden gebruikt, tenzij de huisarts met sterke ziek wordt of zelfs overlijdt door een infectie.” Kweekgericht handelen
Toch moet er iets gebeuren, benadrukt Van Hees. Maar ook met kleine oplossingen kan al veel worden Die bewustwording is onder medici na het Maasstad­ gewonnen, meent Van Hees. De basishygiëne incident ook zeker gegroeid. Maar Van Hees wil in zowel het ziekenhuis als verpleeghuis zou het breder trekken. “In ons ziekenhuis krijgen wij bijvoorbeeld verbeterd moeten worden. “Misschien namelijk ook steeds meer resistente bacteriën moeten wij een pompje alcohol aan elk bed plaatsen, zodat het voor arts en verpleegkundigen makkelijker wordt gemaakt de handen te desinfecteren.
“Tegelijkertijd moeten wij methodes ontwikkelen om tot snellere diagnostiek te komen, hier in het ziekenhuis, maar wellicht ook door middel van eenvoudige tools voor huisartsen. Maar hoe dan ook, reserve­antibiotica moeten alleen in ‘reservegevallen’ worden gebruikt. Daar moeten vanuit de verpleeghuizen. Dan ga je je toch zorgen we consumenten én medici nog veel bewuster van maken, want je krijg een soort draaideur­effect. Zodra de patiënt teruggaat naar zijn verpleeghuis, In dat kader verbaast het Van Hees hoeveel de kan hij de resistente bacterie daar verspreiden gemiddelde Nederlander tegenwoordig überhaupt onder zijn medebewoners. Hygiëne is er gewoon iets weet over de ESBL­bacterie. Een enzym in heel moeilijk. Je hebt er te maken met incontinentie deze bacterie knipt als het ware een bepaalde van urine en ontlasting, handentekort aan het bed, ring structuur van de antibioticum door, waardoor soms onvoldoende handenhygiëne, noem maar op.” het antibioticum niet meer werkt. “ESBL drager­ Van Hees zelf beschouwt het als een van haar schap raak je op den duur wel kwijt, maar daar gaat uitdagingen na haar promotie. “Eigenlijk zou je als wel één of twee jaar overheen”, schetst Van Hees. je patiënten opneemt uit verpleeghuizen ze in eerste “Het is verbazingwekkend hoe dit al leeft bij instantie moeten beschouwen als mogelijke drager Nederlanders. Maar wil je echt wat bereiken dan is van een resistente bacterie. Oftewel in isolatie er een grote omslag in ons denken nodig. Iedereen opnemen. Maar zo’n advies is makkelijk te geven, moet beseffen dat als je antibiotica geeft of krijgt, alleen niet eenvoudig haalbaar. Wij moeten verder het effect heeft op iets veel groters. Als dokters zijn wij niet gewend zo te denken. Wij kijken naar Door het antibioticagebruik in toom te houden is er de patiënt voor ons en die willen wij beter maken. al veel te winnen, zo blijkt uit Van Hees’ onderzoek. Dat mag ook, maar besef dan dat een volgende “De afgelopen jaren hebben wij in elk geval met patiënt misschien niet meer kan worden geholpen, z’n allen veel te veel gebruikt, ook voor indicaties omdat de bacterie inmiddels resistent is.” waarbij het eigenlijk helemaal niet zo nodig was. Wij moeten niet vergeten dat bacteriën zich zo snel delen en genetisch zo enorm flexibel zijn. wetenschap@gelre • 3 2011 • 7

Source: http://omenom.nl/wp-content/uploads/[email protected]